TOC (Theory of Change), Interventielogica

Inzetbaar bij

Het uitwerken en formuleren van doelstellingen. Het in beeld brengen hoe een interventie tot verandering leidt en hoe dit proces gemonitord kan worden. Het evalueren van de kwaliteit van de formulering van een doelstelling.
Theory of change (TOC) kunnen we gebruiken als kader om:

participatief te plannen
aannames daarbij te expliciteren
op te volgen en te evalueren
impact te demonstreren
te begrijpen hoe de verandering tot stand is gekomen
bij te sturen
…

Beschrijving

Het gaat over het in kaart brengen hoe een interventie tot verandering of de beoogde resultaten leidt. Achter een concreet plan van aanpak hoort een hypothese (aanname of assumptie) te zitten over hoe bepaalde interventies tot bepaalde verandering(en) leiden. De interventielogica is ook nodig voor gerichte monitoring en evaluatie.

TOC is een kaart om je van hier (beginsituatie) naar je beoogde resultaat (op langere termijn) te brengen. Het is een andere wijze om naar interventies te kijken: in plaats van meteen te focussen op wat je doet (inspanningen) en vanzelfsprekend vindt, eerst kijken naar wat je wil bereiken (resultaten). Het gaat dus om een specifieke en meetbare beschrijving van een geplande sociale verandering die de basis vormt voor strategische planning, reflectie in actie en evaluatie. Een TOC definiëert alle bouwstenen (outcomes, resultaten, interventies, acties, voorwaarden en vooronderstellingen, logische verbanden, indicatoren en een verhaal) nodig om op langere termijn een doel te realiseren.
TOC maakt vooronderstellingen (relatie tussen interventies onderling en tussen interventies, acties, voorwaarden, outcomes en resultaten) expliciet en plaatst die in een logische samenhang (een veranderingspad of veranderingslogica). TOC legt verbanden die logisch zijn en gebaseerd zijn op de best mogelijke kennis (feiten) en inzichten van het moment, zo veel als mogelijk gebaseerd op onderzoek en/of ervaring.
Het gaat om een representatie (liefst ook in een grafische of schematische weergave) van hoe en waarom een complex veranderingsproces zal slagen en onder welke voorwaarden. Zo krijg je een logisch kader dat uitlegt waarom je welke acties onderneemt en een veranderingslogica met ingebouwde indicatoren die je zicht geven over je vorderingen en helpen om je impact aan te tonen. In dit proces maak je vooronderstellingen expliciet.

Er is geen eenduidige definitie van TOC, verschillende bronnen leggen verschillende accenten. Er zijn evenmin eenduidige voorstellingswijzen voor een TOC.

TOC maken we zelf als team!

ieder programma heeft zijn eigen ToC
hangt af van de kennis van de context, causaliteit tussen outputs en inputs, complexiteit van het systeem,…
maar ook van de conceptuele creativiteit, de noden voor opvolging en evaluatie,…

Sleutelvragen bij het opstellen van een TOC:

Wat zijn de contextfactoren en de actoren die van belang zijn?
Wat zijn de lange termijnsveranderingen die we beoogen?
Wie zijn de eindbegunstigden?
Wie en wat moet er veranderen?
Wat zijn de logisch gelinkte activiteiten en outputs die leiden tot bepaalde outcomes en die bijdragen aan de langetermijnsveranderingen?
Wat zijn de aannames van de verschillende stappen en de verwachte veranderingen?
Welke zijn de indicatoren voor de verschillende stappen/niveaus?

Om de Nederlandstalige ondertiteling aan te zetten: klik “CC” en kies “Dutch”.

Werkwijze

Er zijn vijf stappen te zetten:

Identificeren van doelstellingen en basis aannames
Mappen van de veranderingslogica
Ontwikkelen van relevante indicatoren
Identificeren van ondersteunende interventies
Uitschrijven van een ‘narratief’

1. Identificeren van doelstellingen en aannames.

Deelnemers debatteren en beslissen over de lange-termijn doelen van het initiatief (duidelijke omschrijving).
Bepalen van de basisvoorwaarden die nodig zijn voor het behalen van de doelstellingen op basis van onderzoek, literatuur, eigen ervaring.

2. Mappen van de veranderingslogica en het linken van ‘outcomes’.

Mappen (in kaart brengen) van de veranderingen die leiden tot de doelstelling.
Kader dat een coherent en plausibel verhaal vertelt.
Verschillende niveau’s van veranderingen (hoofdoorzaken van een probleem, gevolg, tussentijdse resultaten, korte en lange termijn,…).

Dit doe je in een iteratief proces: resultaten worden gewijzigd, toegevoegd, verwijderd totdat er een veranderingsmodel ontstaat waar iedereen zich kan in vinden. Deelnemers maken de logica en aannames expliciet, debatteren en beslissen over de logica van een initiatief.

3. Ontwikkelen van relevante indicatoren.

Hoe kunnen we de implementatie en de effectiviteit van een initiatief meten?

4. Identificeren van relevante interventies.

Sommige veranderingen/stappen/linken gebeuren vanzelf als de basisaannames juist zijn = geen interventie nodig.
Andere veranderingen/stappen/linken zullen nooit plaatsvinden = interventie noodzakelijk.