Operationele doelstellingen zijn de concrete vertaling van de algemene of strategische doelstellingen.
Ze vullen de strategische doelstellingen in en geven een antwoord op de vraag: “Wat moet de organisatie doen om het gewenste resultaat, geformuleerd in de strategische doelstelling, te bereiken?” De operationele doelstellingen kan men zien als deeldoelstellingen van de strategische. Ook hier geldt dat ze retrospectief geformuleerd worden, alsof de organisatie terugkijkt op hun verwezenlijking.
Doelstellingen zijn ‘beloftes’ die je maakt… en sturen je dagelijkse werking: hoe beter de doelstellingen zijn opgesteld, des te makkelijker het overzicht te bewaren is over wat je / je organisatie eigenlijk ‘moeten doen’ om het doel te bereiken. En ook operationele doelstellingen kun je niet vergelijken met die van een andere organisatie. Ze zijn organisatiespecifiek.
De operationele doelstellingen hebben betrekking op een lager beleidsniveau. Veronderstel dat er bij strategische doelstelling 1 vijf operationele doelen zijn uitgewerkt. Je kunt in dat geval stellen dat de realisatie van deze vijf betekent dat strategisch doel 1 is gerealiseerd. Operationele doelstellingen zijn ‘concreet’ omdat ze een nadrukkelijke link vertonen met de concrete, gewenste resultaten; ze zijn ‘operationeel’ omdat ze een eerste idee geven over wat de organisatie op operationeel niveau wil presteren.
Enkele algemeen aanvaarde criteria voor sterke operationele doelstellingen:
- De operationele doelstelling dient ter uitvoering van een strategische doelstelling.
- Het verwezenlijken van de operationele doelstelling is een tussenstap in het bereiken van de strategische doelstelling.
- Het verwezenlijken van de doelstelling vraagt interventies op verschillende niveaus/afdelingen binnen de organisatie (veelal maar één).
- De doelstelling is geformuleerd op kortere termijn (bv. 1 of 2 werkjaren) of heeft betrekking op een deelgebied van de werking.
- De doelstelling schept duidelijke (resultaats-)verwachtingen, zowel intern als extern
- doelstellingen moeten een meerwaarde zijn voor de organisatie en voor de gebruikers (en dat hoeft niet altijd een vermeerdering of een verbetering zijn… soms is consolideren ook een meerwaarde.
Meer dan de strategische doelstellingen moeten deze concrete doelstellingen START SMART worden geformuleerd, aangezien ze veel duidelijker weergeven welke resultaten de organisatie wil boeken. Ze moeten dus goed aangeven tegen wanneer de doelstelling bereikt zal zijn en hoe de organisatie dat zal aantonen.
Het kan lonen om bij het formuleren van operationele doelstellingen de medewerkers die ze moeten realiseren te betrekken. Zij zijn goed geplaatst om te oordelen of de voorgestelde operationalisering realistisch is.
Vier werkwijzen
Een operationele doelstelling operationaliseert je strategische doelen. We zien vier mogelijke inrijpoorten om tot die operationalisering te komen:
- Een eerste mogelijkheid is de operationalisering op termijn of tijd. De operationele doelstellingen worden een soort van stappenplan op de weg naar de verwezenlijking van de strategische doelstelling. Hierbij zijn er twee mogelijkheden: de opsplitsing van de gewenste resultaten in kortere termijnen of het uittekenen van een echt stappenplan om de verwezenlijking te verzekeren.
- Een tweede mogelijkheid is de operationalisering op niveau of locatie. De operationele doelstellingen worden een overzicht van de resultaten die elke afdeling/elk team/elk lokaal niveau (bijvoorbeeld regionaal gespreid) binnen de organisatie moet realiseren. De strategische doelstelling is het gewenste resultaat voor de volledige organisatie, de operationele doelstellingen zijn de noodzakelijke resultaten van elke ‘onderafdeling’.
- Thema of doelgroep. Men kan ook operationaliseren door de strategische doelstelling te ‘verdelen’ over concrete doelgroepen of bepaalde thema’s.
- Zoekvelden. Een vierde mogelijkheid is de operationalisering via zoekvelden. Dit is de meest indirecte methode omdat ze minder rechtstreeks de verwezenlijking van de strategische doelstelling zal aantonen. Bij deze methode gaat de organisatie op zoek naar de elementen die binnen de organisatie van wezenlijk belang zijn om het gewenste resultaat uit de strategische doelstelling te beïnvloeden. Je zou ze de ‘kritische succesfactoren’ voor de betreffende strategische doelstelling kunnen noemen. Op deze ‘elementen’ wordt dan een doel geformuleerd.
Verschil tussen strategische doelstellingen en operationele doelstellingen
| Strategische doelstelling | Operationele doelstelling | |
| Termijn | Lange termijn | Korte termijn |
| Reikwijdte | Betrokkenheid, impact op de gehele organisatie | Impact op een bepaald team, aspect of onderdeel van de organisatie |
| Doel | Hoofddoel: wat willen bereiken op het eind van de rit? | Deeldoel / tussentijdse doelen: wat moeten we bereiken om het eindresultaat te halen? |
| Link naar | Missie, visie en beleidskeuzes | Relatie met doelgroep |
Hoe kom je van strategische naar een operationele doelstelling: sd > tekstanalyse > verschillende elementen destilleren > hierop operationele doelstellingen plakken (SMART) en aandacht houden voor het toetsbaar zijn, eindsituatie en timing.
