In dit hoofdstuk leer je:
- Wat zijn operationele doelstellingen?
- Wat is het verschil tussen strategische en operationele doelstellingen?
- Hoe formuleer je operationele doelstellingen?
- Wat zijn voorbeelden van operationele doelstellingen?
5.3.1 Wat zijn operationele doelstellingen?
Operationele doelstellingen zijn de concrete vertaling van de strategische doelstellingen. Ze vullen de strategische doelstellingen in en geven een antwoord op de vraag: “Wat moet de organisatie doen om het gewenste resultaat, geformuleerd in de strategische doelstelling, te bereiken?” De operationele doelstellingen kan men zien als deeldoelstellingen van de strategische. Ook hier geldt dat ze retrospectief geformuleerd worden, alsof de organisatie terugkijkt op hun verwezenlijking.
Doelstellingen zijn ‘beloftes’ die je maakt… en sturen je dagelijkse werking: hoe beter de doelstellingen zijn opgesteld, des te makkelijker het overzicht te bewaren is over wat je/je organisatie eigenlijk ‘moet doen’ om het doel te bereiken. En ook operationele doelstellingen kun je niet vergelijken met die van een andere organisatie. Ze zijn organisatie-specifiek.
De operationele doelstellingen hebben betrekking op een lager beleidsniveau. Veronderstel dat er bij SD 1 vijf operationele doelen zijn uitgewerkt. Je kan in dat geval stellen dat de realisatie van deze vijf doelen betekent dat strategisch doel 1 is gerealiseerd. Operationele doelstellingen zijn ‘concreet’ omdat ze een nadrukkelijke link vertonen met de concrete, gewenste resultaten; ze zijn ‘operationeel’ omdat ze een eerste idee geven over wat de organisatie op operationeel niveau wil presteren.
Enkele algemeen aanvaarde criteria voor sterke operationele doelstellingen:
- De operationele doelstelling dient ter uitvoering van een strategische doelstelling.
- Het verwezenlijken van de operationele doelstelling is een tussenstap in het bereiken van de strategische doelstelling.
- Het verwezenlijken van de doelstelling vraagt interventies op verschillende niveaus/afdelingen binnen de organisatie (veelal maar één).
- De doelstelling is geformuleerd op kortere termijn (bv. 1 of 2 werkjaren) of heeft betrekking op een deelgebied van de werking.
- De doelstelling schept duidelijke (resultaats-)verwachtingen, zowel intern als extern.
- De doelstellingen moeten een meerwaarde zijn voor de organisatie en voor de gebruikers (en dat hoeft niet altijd een vermeerdering of een verbetering zijn… soms is consolideren ook een meerwaarde).
Meer dan de strategische doelstellingen moeten deze operationele doelstellingen SMART worden geformuleerd, aangezien ze veel duidelijker weergeven welke resultaten de organisatie wil boeken. Ze moeten dus goed aangeven tegen wanneer de doelstelling bereikt zal zijn en hoe de organisatie dat zal aantonen.
Het kan lonen om bij het formuleren van operationele doelstellingen de medewerkers die ze moeten realiseren te betrekken via de effectenarena. Zij zijn goed geplaatst om te oordelen of de voorgestelde operationalisering realistisch is.
Verschil tussen strategische doelstellingen en operationele doelstellingen
| Strategische doelstelling | Operationele doelstelling | |
| Termijn | Lange termijn | Korte termijn |
| Reikwijdte | Betrokkenheid, impact op de gehele organisatie | Impact op een bepaald team, aspect of onderdeel van de organisatie |
| Doel | Hoofddoel: wat bereikt de organisatie op het eind van de rit? | Deeldoel / tussentijdse doelen: wat moeten de organisatie bereiken om het eindresultaat te halen? |
| Link naar | Missie, visie en beleidskeuzes | Relatie met doelgroep |
5.3.2 Vier werkwijzen
Een operationele doelstelling operationaliseert je strategische doelen. We zien vier mogelijke inrijpoorten om tot die operationalisering te komen:
- Een eerste mogelijkheid is de operationalisering op termijn of tijd. De operationele doelstellingen worden een soort van stappenplan op de weg naar de verwezenlijking van de strategische doelstelling.
Hierbij zijn er twee mogelijkheden: de opsplitsing van de gewenste resultaten in kortere termijnen of het uittekenen van een echt stappenplan om de verwezenlijking te verzekeren. - Een tweede mogelijkheid is de operationalisering op niveau of locatie. De operationele doelstellingen worden een overzicht van de resultaten die elke afdeling/elk team/elk lokaal niveau (bijvoorbeeld regionaal gespreid) binnen de organisatie moet realiseren.
De strategische doelstelling is het gewenste resultaat voor de volledige organisatie, de operationele doelstellingen zijn de noodzakelijke resultaten van elke ‘onderafdeling’. - Een derde mogelijkheid is de operationalisering op thema of doelgroep. Men kan ook operationaliseren door de strategische doelstelling te ‘verdelen’ over concrete doelgroepen of bepaalde thema’s.
- Een vierde mogelijkheid is de operationalisering via zoekvelden. Dit is de meest indirecte methode omdat ze minder rechtstreeks de verwezenlijking van de strategische doelstelling zal aantonen. Bij deze methode gaat de organisatie op zoek naar de elementen die binnen de organisatie van wezenlijk belang zijn om het gewenste resultaat uit de strategische doelstelling te beïnvloeden. Je zou ze de ‘kritische succesfactoren’ voor de betreffende strategische doelstelling kunnen noemen. Op deze ‘elementen’ wordt dan een doel geformuleerd.
Hoe kom je van strategische naar een operationele doelstelling?
5.3.3 Voorbeelden
Hieronder kan je enkele ODS’s vinden die gekoppeld werden aan bovenstaande SD-voorbeelden uit de beleidsnota’s van Vlaamse jeugdwerkorganisaties voor de beleidsperiode 2022-2025.
| Strategische doelstelling | Operationele doelstellingen |
| X realiseert samen met haar intersectoraal netwerk kwaliteitsvolle jeugdinformatie in Vlaanderen. | X weet wat leeft onder jongeren tussen 11 en 24 jaar. X ondersteunt jongeren tussen 11 en 24 jaar in hun identiteitsontwikkeling met antwoorden op hun vragen en jongereninformatiecampagnes op hun maat. Jongeren tussen 11 en 24 jaar kennen X en vinden de X info. X bestaat uit een actief netwerk van intersectorale partners die het merk X uitdraagt. … |
| X heeft gelukkige vrijwilligers. | Kadervrijwilligers hebben eigenaarschap in besluitvorming, evenementen en projecten van X. X speelt waar nodig in op maatschappelijke tendensen bij vrijwillig engagement. X heeft een vrijwilligersbeleid voor kaderploegen dat groeikansen geeft en engagement stimuleert. X brengt vrijwilligers samen om te inspireren, samenhorigheid te creëren en het X-gevoel te ervaren. … |
| X is toegankelijk voor alle kinderen en jongeren. | Alle kinderen en jongeren kennen X. X is een betrouwbare luisterlijn voor kinderen en jongeren. X is een betrouwbare informatiebron voor kinderen en jongeren.… |
